Oproep Gregoriaans zingen

Een aantal mensen in Hoek van Holland wil weer Gregoriaans gaan zingen. Eerst om het zelf weer een beetje onder de knie te krijgen, en op termijn om ook weer vieringen te zingen. Later zal serieuzere begeleiding gezocht moeten worden en we zien wel hoe de context dan wordt, maar een aanvang kunnen we prima in eigen beheer maken. We zullen met de bekendere en simpelere gezangen starten en pas vandaar uit doorgroeien naar het complexere werk.

Er komt een introductie-avond voor wie zich daarvoor aanmeldt eind september of begin oktober. Deze is er juist ook voor bedoeld dat u kunt zien of het u wat lijkt. Dan bepalen we tevens wat - gezien de aanwezigen - de meest geschikte avond en frequentie voor de eerste repetities wordt. Dat wordt niet wekelijks, maar u krijgt wel huiswerk mee om het gerepeteerde zelf in te slijpen. (Daar stellen we ook mensen zonder zangtechnisch kunnen toe in staat.) Niet nodig is:

• koor- of zang-ervaring;
• noten kunnen lezen;
• latijn beheersen.

Wel nodig is:

• thuis een internetverbinding hebben, waar u met pc, laptop, tablet of smartphone met oordopjes u-tube’s en/of audio’s mee af kunt spelen;
• ook zacht kunnen praten;
• voldoende lucht hebben om rustig lopend nog gecontroleerd geluid voort te brengen.

(Wie niet zo mobiel meer is, kan aan vrijwel alles meedoen, maar het is gebruik dat de introïtus/exodus met de celebrant oplopend gezongen wordt; er is dus alleen op termijn een beperking bij uitvoeringen.) Temeer doordat de aanvang bestaat uit de normale Gregoriaanse volkszang kunnen mannen en vrouwen deelnemen. Dat heeft voor de veelvuldige responsoria vanwege een groter verschil in klank zelfs voordeel.

Aanmelden kan door het sturen van een e-mail naar Harry Bodifee. Wilt u bij uw aanmelding opgeven: 1) naam, 2) voornaam, 3) woonadres, 4) telefoonnummer, 5) e-mailadres (indien dat afwijkt van het adres vanwaaruit u aanmeldt) en 6) de parochie waarin u woont, waar u bij bent aangesloten.

Gregoriaans vergt een andere wijze van zingen dan nu normaal is. Die sluit eigenlijk beter bij hyper-moderne dan bij klassieke muziek aan, eerder modulerend en zeker niet strak tonaal.

De herkomst ligt al bij het Hebreeuwse psalmodiëren, maar de gezangen zijn met honderden jaren verschil ontstaan, van begin van de jaartelling (pas opgetekend vanaf de 6e eeuw) tot in de 15e eeuw, met nog enkele toevoegingen in de 19e eeuw. Die laatsten worden wel als neo-Gregoriaans aangeduid, maar behoren tot de (letterlijk) populairsten. Sterke kleuring heeft het Gregoriaans gehouden van de mondelinge overgedragen zangtradities van de verschillende regio’s van de toenmalige katholieke wereld: Midden-oosterse, Romeinse, Mozarabische en Frankische zangwijzen zitten erin.

De tekstvoordracht is doorslaggevend. Het is in wezen zingend bidden, wat de trance-achtige indruk geeft. De tekst werd aanvankelijk uit het hoofd voorgedragen met zangerigheid ondersteund, die in de loop der tijden en naar gelang van de locale tradities melodieus verder ontwikkeld is. De meeste gezangen hebben dan ook geen vast metrum. Vrije ritmes vragen afstemming van de zangers op elkaar, waartegenover staat dat de melodieën niet vergen dat exact gelijk ingezet, afgerond of zelfs maar geïntoneerd wordt. Bij gevorderde zang-ensembles hoor je dan ook wel eens, dat zij in al hun kundigheid deze muziek onbedoeld doodslaan.

Het Gregoriaans is de basis van de katholieke liturgie, die twee millennia gezamenlijke toewijding en spiritualiteit voortdraagt. Iedere katholieke componist is ermee opgegroeid en verhoudt zich in zijn eigen kerkelijke composities tot zijn Gregoriaanse ‘alphabet’. Of een gezang van oorsprong katholiek is of niet valt dan ook vaak al eraan te herkennen of er muzikaal sprake is van tekstondersteuning (of dat, omgekeerd, de tekst zo goed en kwaad als mogelijk in/aangepast is op de muziek).

Hoe ingewikkeld het daardoor ook werd, bijvoorbeeld Palestrina, d’Haen, Tallis, Byrd, Arcadelt, Bruckner, Fauré, Duruflé, Hendrik Andriessen tot en met de hedendaagse MacMillan – om een paar uit de enorme rij te noemen - konden onmogelijk onderdoen voor de kwaliteitsstandaard van hun voorgangers: zij componeren gericht op voordracht van de liturgische tekst. Het Gregoriaans is in hun eigen werk ook vaak weer verweven, levert thema’s, enz.. De overlevering stelt daarmee zo’n proeve van bekwaamheid dat de ongelovige Strawinsky het niet na kon laten een mis op de katholieke liturgische teksten te componeren om zijn meesterschap te bewijzen.