Restauratie “Het martelaarschap van de heilige Bartholomeus”

Op 17 september 2013 is het schilderij “Het martelaarschap van de heilige Bartholomeus” van Jacob Cornelisz van Oostzanen uit de H. Bartholomeuskerk te Poeldijk gehaald. Het schilderij zal tot begin maart 2014 voor restauratie bij atelier Boersma in Rotterdam verblijven waarna het naar Alkmaar gaat voor een expositie. Het in ca 1491 door Jacob Cornelisz van Oostzanen geschilderde “Het martelaarschap van de heilige Bartholomeus” is eigendom van de Parochie Bartholomeus in Poeldijk.

Het schilderij is op paneel en meet 120 x 69,5 cm, hangt normaal gesproken in de kerk en is daar voor publiek te zien als de kerk geopend is. In 2008 was het in de tentoonstelling "Vroege Hollanders, Schilderkunst van de late Middeleeuwen", Museum Boijmans Van Beuningen, te bewonderen.

Het is al sinds mensenheugenis in bezit van de kerk, maar werd pas in 1996 ontdekt door de kunsthistorici en was een verrassing in de genoemde tentoonstelling. Het schilderij is in het voorjaar van 2013 geplaatst op de lijst van de Wet Behoud Cultuurbezit. Over Jacob Cornelisz van Oostsanen wordt in 2014 een tentoonstelling georganiseerd in Alkmaar en Amsterdam, waarvoor het in bruikleen werd gevraagd. Daar zal geprobeerd worden ook het bijbehorende luik in de Gemaldegalerie in Berlijn in bruikleen te krijgen. Het schilderij in Poeldijk is inmiddels bestudeerd door restaurateurs. Het blijkt weliswaar een mooi bewaarde verflaag te hebben, maar de verf zit los en moet worden vastgezet. Door de sterk verbruinde vernis is de voorstelling niet meer goed te zien. De verkleurde retouches op de naden van het paneel storen zeer. De schuiflatten aan de achterkant van het sterk afgedunde paneel zitten vast en laten beweging van het paneel niet toe, waardoor er kans is op scheurvorming. Het is van belang dat het schilderij grondig gerestaureerd wordt, zodat de conditie weer voor lange tijd gegarandeerd kan worden en het kunstwerk weer vol tot zijn recht kan komt. De totale restauratie incl. transport, verzekering etc. beloopt een bedrag van ca  € 40.000. De restauratiekosten worden geheel gesubsidieerd door Het Mondriaan Fonds, Prins Bernard Fonds, Loswal De Bonnen, Fonds Westland en de Rabobank.

Dit indrukwekkende paneel verbeeldt een aantal scènes uit het leven van de heilige Bartholomeus. Linksboven wordt getoond hoe de apostel Bartholomeus, die onder andere in Indië, Mesopotamië, Syrië en Armenië zijn geloof verkondigde, de Syrische koning Polimios doopt. Daaronder is verbeeld hoe Bartholomeus de duivel verdrijft uit het lichaam van de dochter van Polimios. Rechtsboven zien we hoe Bartholomeus afgodsbeelden omver trekt, reden waarom hij op last van koning Astyages vervolgd werd voor heiligschennis. Zijn gevangenneming is rechts in het midden uitgebeeld. Op de voorgrond zien we de gruwelijke martelscene waarbij Bartholomeus door vier beulen levend wordt gevild. Zijn onthoofding is niet in beeld gebracht. Tot 1996 was dit schilderij van het Martelaarschap van de heilige Bartholomeus volledig onbekend bij kunsthistorici. Het werd 'ontdekt' tijdens een inventarisatie ten behoeve van de tentoonstelling Verborgen kerkschatten, 1400-2000, Katholieke kunst uit Zuid-Holland. Het werd altijd toegeschreven aan de meester van de Kruisafneming van Figdor, die volgens kunsthistorici ofwel de leermeester van Jacob Cornelisz. van Oostsanen is geweest ofwel met Jacob zélf kan worden geïdentificeerd. Gaandeweg is het vermoeden sterker geworden dat dit werk wel eens van Jacob zelf kan zijn, en dat het wellicht gaat om een van zijn vroegste werken.

Bekijk dit schilderij in extreem hoge resolutie op http://www.kijkhelemaalrond.nl/Bartholomeus/index.html