Open gesprekken en ontmoeting bij samenkomst Keti Koti

Zondagmiddag 2 juli stonden we in de St. Elisabethparochie met zo’n dertig mensen stil bij Keti Koti, ‘Ketenen gebroken’ in het Sranantongo, herdenking van de afschaffing van de slavernij, nu 160 jaar geleden. Vanaf 15 uur werd in een gemengd gezelschap geluisterd naar inleidingen, met elkaar gesproken en natuurlijk gezamenlijke gegeten. In parochiezaal ‘De Kolenkit’ waren veel verrassende en ontwapenende ontmoetingen. Een bijeenkomst die zeker een vervolg verdient.

Rol van kerken
De opening werd verzorgd door diaken Walther Burgering. Hij vertelde over het belang van goed naar elkaar luisteren en elkaars pijn verstaan én over hoe de kerken betrokken zijn in het slavernijverleden van ons land. En stukje geschiedenis dat voor vele aanwezigen niet of nauwelijks bekend is, is dat Paus Nicolaas V een bul heeft gepubliceerd die slavenhandel inde 15e eeuw legitimeerde. De kwalijke rol van de kerken kwam ook terug in twee verklaringen. Eén van de Raad van kerken uit 2013 en de onlangs verschenen brief van de Nederlandse bisschoppenconferentie.

In beide documenten wordt het door de kerken aangedane leed erkent en onder ogen gezien. Ook wordt in deze twee brieven gekeken naar de huidige effecten van het slavernijverleden op mens en maatschappij én de aanwezigheid van slavernij in de wereld van 2023. De bisschoppen benoemen in de verklaring dat katholieken medemensen tot slaaf hebben gemaakt en deelnamen aan de slavenhandel of zelf tot slaaf waren gemaakt. “Dat staat haaks op de christelijke boodschap. Mensen zijn broeders en zusters omdat ze allemaal geschapen zijn naar Gods beeld en gelijkenis. Daarom zijn alle mensen gelijk in waardigheid.”

Mensen delen elkaar in op kleur
Daarna was er ruimte voor het persoonlijke verhaal van twee nazaten van slaafgemaakten, Aimée Tjon-A-Tsien en Christien Defares. Zij namen de aanwezigen mee in hun beider zoektocht naar hun Surinaamse familiewortels en wat het nu voor hen opriep en betekende.
Christien leerde de aanwezigen een onschuldig lijkend kinderliedje aan: Faya Siton, dat feitelijk over straffen met een (gloeiend) hete steen en moord door de meester gaat. Ze vertelde over haar ontdekking een ‘lichtgekleurde’ Surinaamse te zijn en de consequenties van het indelen van mensen op kleur. Ook nam ze ons mee naar haar komst in Nederland: iedereen zat aan haar haren; ze was een soort bezienswaardigheid. En ze raakte in haar verhaal vormen van racisme en discriminatie aan op het terrein van kansen krijgen als kleurling in de Nederlandse samenleving.

Kleur bepaalt sociale status
Aimée begon haar exposé met de vraag hoeveel de aanwezigen van hun opa’s en oma’s wisten. Daarna vertelde ze over haar voor- en grootouders met Indiaanse roots. Over het slavernijverleden werd in haar familie niet gepraat. “Door openlijk te erkennen dat één van je voorouders een tot slaaf gemaakte was, deed af aan je sociale status in een net onafhankelijk geworden post-koloniale Surinaamse maatschappij. Huidskleur was medebepalend voor je sociale status en de manier waarop je bewust of onbewust behandeld werd door anderen. Aimée heeft uitgezocht dat ze 17,9 % Afrikaans bloed heeft, Afrikanen die de oversteek hebben overleefd. “Dit vervult mij met trots en troost mij; ik sta op de schouders van reuzen. Als zij zelfs de slavernij hebben overleefd, dan kan ik mijn problemen onder minder moeilijke omstandigheden ook aan!    

Een greep uit de themagespreksgroepen
Hoewel het onmogelijk is alle reacties weer te geven, volgt hier toch een greep uit de reacties. “Het was een prachtige ontmoeting”. Goed om het verhaal te horen over de trots op de voorouders“. “Keti Koti moet een gepaste mix zijn tussen een vrolijk feest en een herdenking en voor mij is het meer een herdenking dan een feest. ”Het is nog niet zo lang geleden, gezien de verhalen die ik vandaag gehoord heb”. “Nu pas is het gesprek geopend, en het is zo veel dichterbij, ik ben veel te weten gekomen vanmiddag”. “Onderwijs kent een lacune, er is nu pas aandacht voor slavernij. En slavernij is er nog steeds”. “Blijf erover praten, bij de jongeren, en op scholen”.

Vervolg?
Na de pauze werden in kleine groepen themagesprekken gehouden rondom een paar stellingen. Afsluitend werden nog veel gesprekken gevoerd onder het genot van pindasoep, broodje pom, telo, cassave-chips en heri heri. Tevens werd een mooie vrijwillige bijdrage in de doos ontvangen als tegemoetkoming voor de kosten. Alom klonk de waardering voor de organisatie dat we elkaar in zo’n goede sfeer hebben mogen ontmoeten. Ook werd de vraag gesteld of er geen vervolg op deze waardevolle bijeenkomst kon komen. Daar wordt naar gekeken.

tekst en foto: Aimée Tjon-A-Tsien / Walther Burgering