Waarom nog kerk?

“Waarom heb je eigenlijk de kerk nodig? Je kunt toch in God geloven, bidden, de Bijbel lezen en proberen goed te leven zonder de bemoeienis van de kerk.” Ik hoor deze opmerkingen regelmatig terug in gesprekken bij diverse gelegenheden. Uit onderzoek in 16 landen in Europa is gebleken dat de jeugd in Nederland op de laagste plaats staat qua kerkelijke verbondenheid, maar wat hun religiositeit betreft staan ze op de derde plaats. Blijkbaar bidden ze heel intens, maar niet in de kerk. Wel ’s avonds in bed. Ze willen zich blijkbaar niet binden aan een kerkgemeenschap. Ze maken zelf wel uit wat ze bidden. Geloven is een heel persoonlijke zaak geworden; daar heb je geen anderen of een kerk bij nodig. En dat geldt niet alleen voor de jeugd, maar ook veel volwassenen denken daar hetzelfde over.

De vraag is dus of de kerk niet overbodig is geworden, in een tijd, waarin mensen zelf hun levensweg kiezen aan de hand van de televisie, boeken en internet? Het is een feit dat in onze samenleving godsdienst een privézaak is geworden. Maar voor de kerk is godsdienst nu net geen privézaak. Kerkmensen belijden in grote lijnen een gemeenschappelijk geloof. Zij geloven in een gemeenschappelijk geloof. Zij spreken niet enkel over ‘mijn God’, maar ook over ‘onze Vader’, die de God is van onze vaderen Abraham, Isaak, Jacob en van Jezus. Gelovige christenen zoeken een gemeenschap, waarin het geloof van de vaderen wordt doorgegeven en levend gehouden.

Die gemeenschap is ouder dan het boek van het geloof, de Bijbel. Zonder de joodse en later de christelijke gemeenschap was er geen Bijbel geweest, omdat dit boek is ontstaan binnen die gemeenschap. Natuurlijk kunnen mensen zich rechtstreeks tot God wenden zonder de kerk erbij te halen, maar of je rechtstreeks naar de God van Jezus en Jezus zelf kunt gaan zonder de kerk is nog maar de vraag. Zonder de kerk zouden de woorden van Jezus niet bewaard zijn gebleven. Hooguit zouden er wat geschriften van en over Hem te vinden zijn in bibliotheken, waar boeken uit de oudheid staan opgeslagen voor studenten en andere belangstellenden. Zonder de kerk zouden Jezus woorden zijn verwaaid. De kerk is er niet alleen om de boodschap van Jezus te bewaren en door te geven, maar evenzeer om ze uit te leggen en te actualiseren in elke nieuwe tijd en situatie, telkens anders maar toch trouw blijvend aan de bedoelingen van Jezus van Nazareth. Ze is verder om de mensen te helpen die boodschap in praktijk te brengen en het niet te laten bij stichtende woorden. We hoeven niet blind te zijn voor de grote tekorten van de kerk en voor de negatieve kanten van haar optreden. Maar haar terzijde schuiven als afgedaan is onmogelijk.

In de evangelies horen we dat Jezus zijn leerlingen steeds twee aan twee uitzendt. Dat dit twee aan twee gebeurt, is van belang, allereerst voor de mensen naar wie ze gezonden worden: zij horen mensen die voor elkaar garant staan en niet op eigen houtje komen, maar namens een opdrachtgever. Maar het is ook van belang voor de gezondenen zelf: het beschermd ieder van hen tegen eigengereidheid of, omgekeerd, tegen gebrek aan verbeeldingskracht. Ze kunnen elkaar aanvullen, corrigeren en bemoedigen wanneer het tegenvalt. Uit dit alles blijkt dat geloven en getuigen van je geloof in je eentje, niet goed kan. Geloven in je eentje houd je op de duur niet vol. Daarom is de kerk nodig.

Pastor Berry Lansbergen